Salvade as candorcas Gladis

A linguaxe sempre marca a diferenza. Non é o mesmo dicir Imos comer nenos que Imos comer, nenos: hai unha diferenza substancial no significado que só outorga a colocación dunha coma. De igual modo, non é o mesmo dicir golpear, ameazar ou atacar que optar por interaccionar ou entrar en contacto. Volve haber unha diferenza considerable no sigificado. Cambia a connotación violenta, agresiva e ata case bélica, por unha máis neutra e obxectivamente descritiva.

Isto queda ben claro verán tras véran, cando as candorcas (Orcinus orca) ocupan espazo a diario nos medios, ben polos seus avistamentos preto da costa galega, ou ben polas súas periódicas interaccións cos barcos. Pero detrás das palabras que se empregan para describir esta realidade, como son os golpes, as ameazas e os ataques agóchase unha intecionalidade vingativa, de danar o outro, de actuar premeditadamente. E, consciente ou inconscientemente, a linguaxe mediática está contribuíndo a debuxar as candorcas como animais feros e violentos, reforzando esa concepción común e errada que as define popularmente como baleas asasinas.

As interaccións con barcos non teñen nada que ver cun sentimento iracundo de vinganza, senón máis ben cun comportamento lúdico

Cando teño dúbidas sempre recorro á ciencia como fonte inesgotable de explicacións do inexplicable. Os verdadeiramente expertos na materia tratan de concienciarnos e de facernos entender que as candorcas non son agresivas porque si. A principal hipótese defende que as súas interaccións con barcos non teñen nada que ver cun sentimento iracundo de vinganza, senón máis ben cun comportamento lúdico. Incluso cunha actitude temporal que tan pronto como aparece, desaparece. Sería, case, como un neno que aprende a ler e tocar un libro, que se deixa levar polas texturas e polo ulido da novidade. As candorcas, igual. Ven un barco, xogan, xeran un pánico lóxico nos tripulantes, pero elas atopan satisfacción no que a nós nos aterra.

O comportamento das candorcas non é o único que acapara o espazo mediático. A mediados de agosto, os ocupantes dun catamarán que navegaba pola zona do Estreito de Xibraltar dispararon a unha candorca. Si, dispararon. E xa non entremos en que son especies en perigo vulnerable en España e en perigo crítico pola Unión Internacional pola Conservación da Natureza. Entremos no que se ve no vídeo que gravaron: disparos a unha candorca que navegaba preto do barco pero que non estaba interaccionando con el. E que os propios navegantes non tiñan constancia de que iso fose ocorrer. O medo? Lóxico e entendible. O modo de actuar? Lamentable.

Outra das mensaxes que tratan de transmitir unha e outra vez os expertos é que non todas as candorcas entran en contacto coas embarcacións. Se quedan menos de 40 exemplares da subpoboación ibérica, tan só 15 delas son Gladis, o nome co que se coñecen popularmente as candorcas que interacionan cos barcos. E non só iso: a meirande parte dos contactos non causan danos nas embarcacións, máis alá (insisto) do medo comprensible que infunden nos tripulantes. Os cálculos estimados apuntan a que só un 20% das interaccións provocaron danos graves nos barcos.

Quedan menos de 40 exemplares da subpoboación ibérica, tan só 15 delas entran en contacto cos barcos

A solución? Non navegar naquelas zonas ocupadas por candorcas, xa que hai varias aplicacións que advirten das zonas nas que hai un maior risco. Ou ben falar e apoiarse sempre nos expertos. Analizar os comportamentos dun dos animais máis intelixentes do mundo. Buscar a base científica, facer divulgación. Tratar de entender os porqués, non limitarse aos resultados. E, sobre todo, fuxir desa visión antropocéntrica que sempre nos sitúa a nós, aos humanos, no centro dun universo que non, non é só noso. Exemplifícase facilmente se lembramos a chegada dos animais aos espazos urbanos en pleno confinamento, recuperando o que unha vez foi seu. De igual maneira, as candorcas son un animal salvaxe. O seu hábitat é o mar. Talvez teñamos que aprender a compartir.

Lembro, ademais, que sendo pequena vin Liberade a Willy. Aquela película dos 90, un pouco denostada pola crítica, dun neno que creaba un vínculo agarimoso cunha candorca cautiva. Hoxe volvo á infancia e non penso en Willy, senón nas Gladis. Non penso naquel neno, senón nun nós, nunha entidade colectiva. Non penso en liberalas, senón en salvalas. Primeiro, dese perigo extremo que se cerne sobre a especie. E segundo, talvez o máis importante, dos prexuízos e estereotipos infundados que as debuxan como animais feros e violentos cando, en realidade, tan só son animais salvaxes tratando de sobrevivir.