O ácido palmítico é un ácido graxo saturado moi importante para a industria alimentaria e bioquímica, e tamén foi utilizado nalgunhas das guerras máis cruentas do século XX para a fabricación do napalm. Hoxe en día é moi coñecido pola súa presenza no aceite de palma. E un estudo do Institut de Investigación en Biomedicina de Barcelona (IRB), que publica esta semana a revista Nature, describe un mecanismo polo cal este composto favorece a metástase do cancro e xera unha identidade máis agresiva nas células tumorais.
O traballo constata, despois de expoñer células tumorais a unha dieta rica en ácido palmítico, que esta “identidade agresiva” promove a activación de células de Schwann asociadas ao tumor e a secreción dun tecido extracelular que, cando se bloquea, frea a capacidade metastática do tumor, un proceso que provoca un 90% das mortes causadas polo cancro.
Os autores identificaron unha serie de marcadores da “memoria” que deixa a exposición ao ácido palmítico nas células tumorais, un cambio que fai que as células manteñan unha maior capacidade metastática, mesmo meses despois de estar expostas ao ácido graxo e que podería estar relacionado cunha maior capacidade destas células para conectarse coa contorna.
“En 2017 publicamos un estudo sinalando que o ácido palmítico se correlaciona cun maior risco de metástase, pero non coñeciamos o mecanismo. Neste traballo detallamos o proceso, desvelamos que existe un factor de “memoria” da capacidade metastática e sinalamos unha vía terapéutica para revertelo. É esperanzador”, explica Salvador Aznar- Benitah, líder da investigación.
A “memoria” metastática do ácido palmítico
Os científicos expuxeron células de tumores orais e melanomas procedentes de pacientes a unha dieta rica en ácido palmítico e observouse que teñen maior capacidade de facer metástase en ratos, mesmo cando esta dieta se fai durante un período moi breve de tempo. Isto débese a que as modificacións que xera o ácido graxo sobre o xenoma das células metastáticas (coñecidas como modificacións epixenéticas) son permanentes e, consecuentemente, manteñen de forma estable as propiedades máis “agresivas”. Os autores describen este comportamento como unha “memoria estable”.
Os resultados indican que unha dieta rica en aceite palmítico sería prexudicial para o desenvolvemento do cancro, mesmo se ten lugar nunha fase moi inicial da enfermidade na que o tumor primario quizais non foi detectado aínda. Os científicos observaron que esta capacidade expansiva e colonizadora adquírese debido ao consumo de ácido palmítico (predominante no aceite de palma), pero non ocorre así co ácido oleico (moi abundante no aceite de oliva) ou o ácido linoleico (característico da liñaza). Estes resultados apuntan a que a agresividade non só ten que ver co metabolismo das graxas, senón tamén as modificacións epixenéticas que se producen nas células tumorales cando inxeren acedo palmítico.
Clave na ‘conexión’ nerviosa do tumor coa contorna
Para que unha célula tumoral poida establecer unha metástase, primeiro debe desprenderse do tumor de orixe, introducirse nos vasos sanguíneos ou linfáticos, alcanzar outro órgano vital e sobrevivir e medrar alí. Neste estudo, os autores identificaron que unha dieta rica en ácido palmítico permite ás células tumorais crear unha rede neuronal ao redor do tumor.
As células tumorais máis metastáticas adquiren capacidade para chamar polo sistema nervioso e a rede neuronal que se forma ao redor do tumor xera unha contorna rexenerativa, que as células utilizan no seu propio beneficio, para crecer e expandirse.
Frear as metástases bloqueando ás células Schwann
Un dos elementos esenciais na formación da rede neuronal que favorece a metástase son as chamadas células Schwann, que rodean e protexen ás neuronas. O traballo publicado esta semana mostra que, bloqueando ás células Schwann, por distintas vías, se inhibe a formación desta rede nerviosa, e a metástase non ten lugar.
“Este descubrimento abre novos camiños para a investigación e o desenvolvemento de terapias dirixidas a evitar especificamente a metástase do cancro que é, case sempre, onde reside a mortalidade”, conclúe Gloria Pascual, investigadora asociada do laboratorio de Células Nai e Cancro do IRB Barcelona e co-primeira autora do artigo xunto a Diana Domínguez.
Este traballo levouse a cabo utilizando as últimas tecnoloxías de single cell ARN sequencing e positional ARN sequencing, que permitiron caracterizar en detalle a composición das distintas células que estruturan o tumor. É unha das primeiras veces que se utiliza a tecnoloxía de positional RNA-seq para estudar a composición celular das metástases.
Referencia: Dietary palmitic acid promotes a metastatic memory via Schwann cells (Publicado en Nature).
