Os trastornos por consumo de substancias (TCS) son enfermidades que afectan o cerebro e ao comportamento dunha persoa, o que inflúe na súa capacidade para controlar os seus desexos de consumir certas drogas. Entre elas inclúense as legais, como o alcol ou o tabaco, pero tamén as ilegais, como a heroína, a éxtase ou as metanfetaminas.
En España, segundo datos do Observatorio Español das Drogas e as Adiccións (OEDA), o 93% da poboación de 15 a 64 anos bebeu alcol algunha vez, o que o converte na substancia psicoactiva con maior prevalencia de consumo. Segue con certa distancia o tabaco, cun 70% de españois que fumaron en, polo menos, unha ocasión.
En raras circunstancias, algunhas lesións como un derrame cerebral ou un ictus poden provocar a desaparición repentina destas adiccións
En raras circunstancias, algunhas lesións como un derrame cerebral ou un ictus poden provocar a desaparición repentina destes trastornos. Ao estudar este inusual fenómeno, investigadores do Centro do Cerebro e a Mente de Turku (TBMC), en Finlandia, identificaron recentemente un circuíto cerebral relacionado coa remisión destas adiccións, segundo publican na revista Nature Medicine.
“Ata o de agora non sabiamos a que áreas dirixir os tratamentos, pero este achado podería solucionar esa limitación ao sinalar unha rede común para varias adiccións”, conta a SINC o neurólogo Juho Joutsa, primeiro autor do estudo.
E como pode desaparecer a dependencia ás drogas tras unha lesión? “Unha adicción é unha aprendizaxe que se desencadea no noso cerebro, por tanto, o dano nesa zona pode inducir a perda dalgunha conduta previamente adquirida”, comenta Adriana Castro-Zavala, científica do Grupo de Investigación en Neurobioloxía do Comportamento (GReNeC) da Universitat Pompeu Fabra (UPF) que non participou no estudo.
A investigadora pon como exemplo a persoas que, tras ter un infarto cerebral, perden a capacidade de camiñar ou falar, de lembrar certos períodos da súa vida, tocar un instrumento ou falar un idioma específico, entre outras situacións.
En busca de dianas terapéuticas
Ao situar as lesións dos pacientes, investigadores do Brigham Hospital de EE UU –que participan no traballo xunto aos expertos de Finlandia– relacionaron a remisión do tabaquismo con áreas específicas do cerebro e non con rexións, como se pensaba ata o de agora.
Segundo os autores, o dano nas devanditas áreas (como a ínsula ou o xiro cingulado) alteran o percorrido que intervén na remisión da adicción á nicotina. Por contra, os danos no perfil de conexións, observados noutros pacientes, non lles facían deixar o tabaco.
Ao mirar máis aló das rexións do cerebro, atopamos dianas terapéuticas e estamos ansiosos por probalas
MICHAEL FOX, Brigham Hospital
“Ao mirar máis aló das rexións individuais do cerebro, atopamos dianas terapéuticas para combater as adiccións e estamos ansiosos por probalas en ensaios clínicos e poder mellorar as terapias existentes”, destaca Michael Fox, do departamento de Neuroloxía do Brigham Hospital.
Como se levou a cabo o estudo?
Os especialistas analizaron escáneres cerebrais de dous grupos independentes de 129 pacientes adictos ao tabaco con dano cerebral. Destes pacientes, 34 libráronse repentinamente da súa adicción ao tabaco, polo que os autores decidiron comparar as lesións dos pacientes que non puideron deixar de fumar fronte aos que si puideron tras a súa lesión.
Durante esta comparación, trazaron un mapa cerebral para situar cada lesión. A súa investigación revela que, aínda que os danos asociados coa remisión ocorreron en múltiples lugares do cerebro, todas poderían asignarse a unha rede cerebral específica.
Así mesmo, tamén descubriron que “a redución do alcoholismo correspóndese cun circuíto cerebral parecido, o que suxire que este descubrimento podería aplicarse noutras adiccións”, explica Joutsa.
Maior investigación para superar as limitacións
Os autores avogan pola validación dos seus achados mediante ensaios clínicos e un exame doutras substancias para determinar se os seus resultados poden aplicarse amplamente. Ademais, afirman que se necesita máis investigación, en particular sobre os posibles efectos secundarios que poden estar asociados.
“Os posibles efectos secundarios dependen dos métodos que se utilicen para estimular o circuíto cerebral, polo que deben investigarse antes de trasladar estes achados nun tratamento clínico. As técnicas non invasivas, por exemplo, permiten modular transitoriamente devandito circuíto para investigar estes problemas”, comenta Joutsa.
Hai máis factores que se deben de considerar: a contorna, a integración social, o tipo de droga, o tempo de consumo, a idade de inicio ou o sexo/xénero
ADRIANA CASTRO-ZAVALA, GReNeC
“As lesións abordadas nesta investigación poderían ocasionar a perda dalgunha outra función, máis aló das áreas relacionadas coa dependencia a substancias. Con isto quero dicir que hai máis factores que se deben de considerar: a contorna, a integración social, o tipo de droga, o tempo de consumo, a idade de inicio ou o sexo/xénero”, sostén Castro-Zavala.
A investigadora considera que este achado “facilitará e favorecerá o entendemento de algo tan complexo como é unha adicción. Con todo, non significa que xa esteamos ante o fin desta pandemia que nos afecta desde hai décadas”.
Referencia: Brain lesions disrupting addiction map to a common human brain circuit (Publicado en Nature Medicine)
*Este artigo foi publicado orixinalmente por Edgar Hans Cano en Axencia SINC.
